بُرشهائي از فصل چهارم کتابِ «تئوري انتخاب» Choice Theory / معرفي کتاب - 67/4

22 آبان 1402 - 13نوامبر 2023 - 28 ربيع الثاني 1445

Choice Theory: A New Psychology of Personal Freedom

Choosing the life you want to live and staying close to people you need

ما پا به سن ها گذاشته شده ها، کتاب هائی را مطالعه و محتویات آنها را در زندگی روزمره بکار می بستیم که مخصوص دوران خودمان و حد اکثر تا دهه ی 60 خورشیدیِ جامعه یِ آن روزگار بود.

... یکی از کتاب هاي آماده به کند و کاو که اين روزها در اولویت مطالعه قرار گرفته و به خوانندگان وبلاگ شکوفه های نو نيز معرفي مي شود، «تئوری انتخاب – درآمدی بر روانشناسی اُمید»، است.

فصل چهارم – رفتار کلي (Total Behavior)

ص 121: ... آنچه از هنگام تولد تا مرگ از ما سر مي زند، رفتار است. در تئوري انتخاب به جاي استفاده از صفات و اسامي براي شِکوِه و شکايت (آنگونه که اکثر مردم بيان مي کنند) از افعال استفاده مي کنيم. اين تغيير و جايگزيني بسيار مهم است چون نه تنها به ما مي آموزد آنچه را که از آن شکايت مي کنيم خودمان انتخاب کرده ايم، بلکه مي توانيم ياد بگيريم به انتخاب هاي بهتري دست بزنيم و بر مشکلات و شکايات فائق آئيم.

از صفحه 119 تا صفحه 132 برش برداري نشده است، زيرا اين قلم بنا دارد مشتاقان محترم آن قسمت را خودشان به طور کامل و با دقت مطالعه نمايند.

صفحه ي 133: تمام رفتارهاي مهم و هشيارانه ي ما که غالباً با ارضاي نيازهاي اساسي ما رابطه ي مستقيم دارد، رفتارهاي انتخابي است.

نه تنها هميشه در حال رفتار کردن هستيم، بلکه هميشه سعي مي کنيم به گونه اي رفتار کنيم که بيشترين و مؤثرترين کنترل را بر زندگي خود داشته باشيم. کنترل مؤثر در تئوري انتخاب به اين معناست که بتوانيم به گونهاي رفتار کنيم که تصاوير موجود در دنياي مطلوب خود را به طور قابل قبولي برآورده سازيم. ...

ص 134: ... وقتي مي خواهيم انتخاب رفتارهاي دردناک مثل افسردگي را متوقف کنيم سه گزينه داريم:

1) تغيير خواسته ها 2) تغيير اعمالي که انجام مي دهيم 3) تغيير هر دو

... افسردگي هم مانند همه ي رفتارهاي ما يک انتخاب است، البته مثل راه رفتن و حرف زدن يک انتخاب مستقيم نيست، ولي وقتي مفهوم رفتار کلي را خوب درک کرديد، آنگاه متوجه مي شويد تمام احساسات ما، اعم از احساسات خوشايند و ناخوشاين، يک انتخاب غير مستقيم است. در هر صورت انتخاب غير مستقيم و با واسطه هم يک انتخاب است.

ص 135: ... در فرهنگ لغت، رفتار، روش اداره کردن خود تعريف شده است. من هم اين تعريف را مي پذيرم، ولي مي خواهم معناي روش را کمي گسترش دهم. در ديدگاه تئوري انتخاب اين واژه اهميت بسيار دارد. در واقع چهار مؤلفه ي جدائي ناپذير با هم روشي را مي سازند که ما خود را اداره مي کنيم:

1) فعاليت 2) فکر کردن 3) احساس 4) فيزيولوژي

اولين مؤلفه فعاليت است. اکثر ما وقتي به واژهي رفتار فکر مي کنيم به ياد فعاليت هائي چون راه رفتن، حرف زدن يا خوردن مي افتيم.

اکثر ما وقتي به واژه ي رفتار فکر مي کنيم به ياد فعاليتئي چون راه رفتن، حرف زدن يا خوردن مي افتيم.

دومين مؤلفه فکر کردن است. ما همواره مشغول فکر کردن به چيزي هستيم.

سومين مؤلفه احساس است. هرگاه رفتار مي کنيم به همراه آن احساسي هم داريم.

چهارمين مؤلفه فيزيولوژي يا کارکرد بدن است. هر کارکردي که انجام مي دهيم همواره يک سري فعاليت هاي فيزيولوژيک و جسماني با آن همراه است. مثل ضربان قلب که خون را به بدن پمپ مي کند، تنفس شش ها و ترشح غدد درون ريز با کارکرد مغز.

از آنجا که اين چهار مؤلفه به طور همزمان عمل مي کنند، تئوري انتخاب واژه ي يک کلمه اي رفتار را به واژه ي دو کلمه اي رفتار کلي بسط مي دهد.

دليل استفاده از واژه ي کلي هم اين است که رفتار هميشه از چهار مؤلفه تشکيل شده است: عمل (Acting)، فکر (Thinking)، احساس (Feeling)، فیزیولوژی (Physiology) که همیشه با اعمال، افکار و احساسات ما همراه است. در این کتاب گاهی اوقات فقط از کلمه ی رفتار استفاده می کنم ولی همواره منظورم رفتار کلی است.

ص 138: ... وقتي يک رفتار کلي را انتخاب مي کنيد هميشه هر چهار مؤلفه فعال مي شوند، اما شما فقط روي افکار و اعمال خود کنترل مستقيم داريد. البته ممکن است بگوئيد:

«برخي اوقات نمي توانم افکارم را کنترل يا افکار تکراري را از ذهنم دور کنم.». برداشت من اين است که شما به اين دليل مشغول شدن به آن فکر را انتخاب مي کنيد که اگرچه ناراحت کننده است، ولي در آن زمان بيش از هر فکر ديگري به شما کمک مي کند روي برخي از جنبه هاي زندگي خود کنترل پيدا کنيد. اين عقيده که شما همواره تلاش مي کنيد بهترين انتخاب ممکن را انجام دهيد، براي فهميدن مفهوم رفتار کلي، اساسي است. ...

ص 143: ... همراهي افعال با نوعي زمان انتخاب فعل، بلافاصله شما را به ايده ي اساسي تئوري انتخاب ارتباط مي دهد. اين شما هستيد که انتخاب مي کنيد چه عملي را انجام دهيد و توانائي آن را داريد که به انتخاب هاي بهتري نيز دست بزنيد. اگر عمل شما نتيجه ي انتخاب خود شماست، پس شما مسئول آن هستيد. وقتي براي توصيف رفتار، از افعال استفاده مي کنيد ديگر قرباني بيماري رواني محسوب نمي شويد. شما از انتخاب هاي خود بهره مي بريد و يا قرباني انتخاب هاي بد خودتان مي شويد.

دنياي تئوري انتخاب دنياي جدي و مسؤلانه است و شما نمي توانيد با بازي هاي زباني و واژه پردازي از زير بار مسؤليت کارهائي که انجام مي دهيد شانه خالي کنيد. ...

ص 147: مهار خشم

وقتي کنترل مؤثري بر زندگي خود نداريم، اکثر ما فوراً به فکر استفاده از يک رفتار کلي مادرزادي مي افتيم: ابراز خشم يا عصباني کردن خود. ابراز خشم يک دستورالعمل ژنتيکي است که به بقاء و زنده ماندن ما کمک مي کند. از زمان شيرخوارگي هرگاه نتوانيم يکي از تصاوير مهم دنياي مطلوب خود را برآورده کنيم، از آن استفاده مي کنيم يا به فکر استفاده از آن مي افتيم.

ص 148: وقتي کسي که در دنياي مطلوب ما جاي دارد کاري انجام مي دهد که ما دوست يا توقع آن را نداريم، ابراز خشم، اولين رفتار کلي اي است که به ذهن بسياري از ما خطور مي کند.

با اين حال در همان چند سال اول زندگي ياد مي گيريم که ابراز خشم و عصباني کردن خود، انتخاب نامؤثري است. ابراز خشم به ندرت ما را به ندرت ما را به خواسته هايمان مي رساند ... .

... اگرچه ما از اين نکته آگاهي نداريم، ولي افسردگي کردن يکي از قوي ترين روش هائي است که انسان براي مهار ابراز خشم و عصباني کردن پيدا کرده است و همه ي ما به ميزان زيادي از آن استفاده مي کنيم. اين رفتار در جاي خود يک رفتار کنترلي بسيار نيرومند است. ...

ص 149: ... اگر نمي توانستيم به سرعت و به طور مؤثري خود را افسرده کنيم، نمي توانستيم در زندگي زناشوئي، خانوادگي يا اجتماعي درست عمل کنيم. افسردگي کردن از زد و خوردهاي زناشوئي و خشونت هاي خانگيِ زيادي جلگيرزي مي کند. بسياري از ما وقتي ناکام مي شويم اگر خود را افسرده نکنيم، خانه ها، خيابان ها و محله ها حالت ميدان جنگ به خود مي گيرند.

ص 151: کمکم کن

افسردگي کردن نوعي درخواست کمک بدون التماس است. احتمالاً اين راه قوي ترين شيوه ي ارسال پيامِ کمکم کن به ديگران است و چون يک رفتار کنترل کننده ي قوي است، بسياري از مردم به رغم درد و و رنج شديدِ اين کار، انتخابش مي کنند تا به واسطه ي آن، ديگران را تحت کنترل خود قرار دهند. ... «از اين رو در بسياري از مواقع براي دريافت کمکي که تا کنون به هيچ طريق ديگري دريافت نکرده ايم؛ حاضريم افردگي کردن را انتخاب کنيم.» ...

ص 152: ... چون با تئوري انتخاب آشنائي دارم براي مراجعانم و ديگران بسيار سخت است که بتوانند با انتخاب رفتارهاي کلي که احساس بدبختي و فلاکت مؤلفه ي آنست کنترلم کنند (دکتر ويليام گِلَسِر).

اگر همانطور که نمي گذاريم ديگران با افسردگي کردن، ما را کنترل کنند، همزمان با شفقت و مهرباني با آنها برخورد کنيم، مي توانيم به آنان کمک کنيم تا ببينند انتخاب هاي بسيار بهتري نسبت به افسردگي کردن وجود دارد.

ص 152: اجتناب

معمولاً ما از افسردگي کردن به عنوان يک توجيه و بهانه براي انجام ندادن کاري که دوست نداريم يا از انجامش ترس داريم استفاده مي کنيم.

وقتي به ما توصيه مي شود کاري را که از آن اجتاب مي کنيم انجام دهيم و خود را محدود نکنيم، مي گوئيم: "فکر مي کنم حق با شماست ولي الآن برايم خيلي دشوار است". ...

ص 153: ... براي اينکه ببينيد ادعاي من براي انتخابي بودن افسردگي درست است يا نه، خود را وادار کنيد براي مدت کوتاهي، حتي براي يک ساعت، انتخاب ديگري بکنيد. براي مثال عملي را انجام دهيد که الآن انجام دادن آن براي شما دشوار است ولي در شرايط ديگري يا قبل از اين، انجام دادنش برايتان آسان و لذتبخش بوده است؛ مثل پياده روي سريع يا تند دويدن براي مدت کوتاه. متوجه مي شويد ديگر افسردگي نمي کنيد، براي مدت کوتاهي به رابطه ي ناخوشايند خود فکر نمي کنيد و حالتان بسيار بهتر است.

اما همين که قدم زدن يا دويدن تمام شود دوباره گرايش داريد به عقب برگرديد و به رابطه ي ناخوشايند خود فکر کنيد و به همين واسطه احساس منفي نيز دوبره بر مي گردد. براي افسرده کردن خود يا ...

ص 154: براي افسرده کردن خود يا افسردگي کردن، بايد دائم به افکار ناخوشايند فکر کنيد، که اين خود يکي از سه دليل ادامه ي افسرده کردن خود است.

براي اينکه اين افکار را کنار بگذاريم بايد ... آنچه مي خواهيد (خواسته) يا آنچه انجام مي دهيد (رفتار) را تغيير دهيد. راه ديگري وجود ندارد.

ص 154: سخت ترين مفهوم در تئوري انتخاب پذيرش اين ادعاست که اعمال و افکاري که انتخاب مي کنيم تأثير زيادي بر سلامت ما دارند و اين اعمال و افکار مي توانند بر فيزيولوژي و کارکرد بدن ما تأثير مخرّب بگذارند. ...

اجازه دهيد به رايج ترين بيماري مردان و بيماري رو به افزايش در زنان يعني بيماري عروق قلب يا تصلّب شرائين، نگاهي داشته باشيم: ...

ص 155: به پزشک مراجعه مي کنيد و مي فهميد عروق کرونري شما بدجوري بسته شده است. از پزشک مي پرسيد چه مي توان کرد؟!

پزشک مي گويد: "به اين بستگي دارد که بخواهيد چطور زندگي کنيد". او در باره ي رژيم غذائي، ورزش، سيگار، فشار رواني و سبک زندگي حرف مي زند و مي گويد بين اين عوامل و بيماري قلب رابطه وجود دارد.

اگرچه ممکن است پزشک شما در مورد تئوري انتخاب ]چيز زيادي نداند[ ولی وقتی به فشار روانی اشاره می کند می خواهد بگوید: وقتی کنترل مؤثری بر زندگی خود ندارید سلامت شما به خطر می افتد، یا اینکه برای فیزیولوژی و کارکرد بدنتان مضر است.

از آنجا که تمام آنچه از شما می سر می زند (تمام رفتارهایتان) یک رفتار کلی است. وقتی کنترل خود بر زندگی را از دست می دهید نمی توانید احساسات و فیزیولوژی را از اَعمال و افکار خود جدا کنید. در این موردِ به خصوص از نظر پزشک، آشکارترین نتیجه ی فیزیولوژیِ تغییر یافته، همین بیماری عروق قلبی شماست که بخشی از تمام رفتارهای نامؤثری است که برای ساختن فیلم انتخاب کرده اید.

طبق توضیحاتی که تا کنون داده ام، بیماری قلبی به خوبی، انتخاب شما را در خوردن غذاهای چرب، کشیدن سیگار و ورزش نکردن نشان می دهد. ...

ص 161: ... پذیرش تئوری انتخاب در فرهنگ هائی که کنترل بیرونی شالوده ی اصلی آنهاست به آسانی انجام نمی گیرد، اما تجربه ی من با بسیاری از افراد از جمله خودم و همسرم که تئوری انتخاب را آموخته و در زندگی بکار گرفته اند، مرا بر مثبت ومؤثر بودن این جریان متقاعد کرده است.

مهم این است که این تئوری به جای تخریب روابط زناشوئی، روابط خانوادگی، روابط مدرسه و محیط کار باعث بهبودی آنها می شود و این خود تفاوت شگرفی است. علاوه بر آن همه ی ما اثر بخشی آن را تأیید می کنیم، چرا که در تعامل با دوستان خوب خود همواره آن را بکار می بریم.

ادامه دارد

--------------------------

پوشه هاي مربوطه در آرشيو موضوعي وبلاگ شکوفه هاي نو:

http://hasanzadeh-mansour.blogfa.com/category/1

-------------------------------

http://hasanzadeh-mansour.blogfa.com/category/6

----------------------------

http://hasanzadeh-mansour.blogfa.com/category/19