بُرشهائي از فصل سوم کتابِ «تئوري انتخاب» / معرفي کتاب - 67 / Choice Theory

Choice Theory: A New Psychology of Personal Freedom

Choosing the life you want to live and staying close to people you need

ما پا به سن ها گذاشته شده ها، کتاب هائی را مطالعه و محتویات آنها را در زندگی روزمره بکار می بستیم که مخصوص دوران خودمان و حد اکثر تا دهه ی 60 خورشیدی جامعه ی آن روزگار بود.

بسم الله الرّحمن الرّحیم

ما «پا به سن ها گذاشته شده ها»، کتاب هائی را مطالعه و محتویات آنها را در زندگی روزمره بکار می بستیم که مخصوص دوران خودمان و حد اکثر تا دهه ی 60 خورشیدی جامعه ی آن روزه بوده است. هرچه به عقب برمی گردم متوجه خسران های جبران ناپذیری می شوم که تصميم سازان و تصميم گيران، دهه ی شصتی ها به این طرف را دست کم گرفتند و با پافشاری بر سنت ها،جامعه را از قافله تمدن دور و دورتر نمودند که البته و صد البته ما تحصیلکردگان و دانش آموختگان دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی با همراهی آنان و به اصطلاح با عمل به تکلیف شرعی، به عاقبت خواست آنان - به وضعیت نابسامان امروزین که جامعه دچار دولت سیزدهم و مجلس یازدهم شده است - نیندیشیدیم.

این روزها به قفسه کتاب هائی چشم دوخته ام که باب طبع جوانان و دهه ی هفتادي ها و هشتادی هائی است که از تابستان 1388 سعی کرده ام آنان را بيش از پيش درک کنم، بيشتر و بيشتر به عاقبت ایران و ایرانی ها بیندیشم و مسیر زندگی خود را اصلاح کنم. از جمله اينکه قيد محافظه کاران و سروران و همراهان آنان را که تا آخر دولت نهم با آنان بودم بزنم و مشي تعادليِ بيشتر از پيش را در پيش بگيرم، هر چند هم که دیر شده باشد.

یکی از کتاب هاي آماده به کند و کاو که اين روزها در اولویت مطالعه قرار گرفته و دوست دارم آن را به خوانندگان وبلاگ شکوفه های نو نيز معرفي کنم، «تئوری انتخاب – درآمدی بر روانشناسی امید»، است.

منصور حسن زاده

پانزدهم آبانماه 1402 - ششم نوامبر 2023 - بيست و يکم ربيع الثاني 1445

------------------------------------

بُرش هائي از فصل سوم – دنياي مطلوب شما

صفحه 89: مي دانيم در دنيائي زندگي مي کنيم که مي توانيم ببينيم، بشنويم، لمس کنيم، بچشيم و ببوئيم. ما ادراکاتمان را دنياي واقعي يا واقعيت مي دانيم و فرض ما اين است که دنيا براي همه ي ما يکسان است، اما مانند «تمثيل شناسي کوران»، هيچ دو نفري واقعيت بيروني را يکسان درک نمي کنند.

... در حقيقت ما بخش قابل توجهي از واقعيت را آنگونه که دوست داريم دريافت و ادراک مي کنيم.

خوش بين ها و بدبين ها در دنياي واحدي زندگي مي کنند؛ همانطور که عاقلان و ديوانگان، ولي هر کدام دنيا را به گونه ي متفاوتي مي بينند.

ص ص 89 و 90: ... بر اساس تئوري انتخاب دليل ادراکات متفاوت ما از واقعيت، به دنياي مهم ديگري مربوط است که خاص هر کدام از ماست و آن را دنياي مطلوب (Quality World) می نامیم. این دنیای کوچک و شخصی، که هر کسی به فاصله ی کمی از تولدش شروع به خلق آن در حافظه اش می کند و تمام طول عمر به بازآفرینی آن ادامه می دهد، از گروه کوچکی از تصاویر خاص تشکیل شده است که بیش از هر چیز دیگری می شناسیم.

این تصاویر بهترین راه ارضای نیازهای انسانی را به ما نشان می دهند و سه مقوله ی مشخص را در بر می گیرند:

1. افرادی را که بسیار دوست داریم با آنها باشیم
2. چیزهائی را که بسیار دوست داریم داشته باشیم و تجربه کنیم
3. ایده ها یا نظام باورهائی که بر بخش بزرگی از رفتار ما حاکمند

ص 91: ... اگر آنچه در باره اش اظهار نظر می کنیم در دنیای مطلب ما باشد، عمیقاً برای ما مهم است.

در طول شبانه روز ذهن ما بین تصاویر موجود در دنیای مطلبو می چرخد و نمی توانیم آنها را از ذهن خود خارج کنیم. برخی از این تصاویر عبارتند از:

1. منزل جدیدی که که برای خریدش پول پس انداز می کنیم
2. شغل جدیدی که خواهان آنیم
3. نمره ی بالائی که برای آینده ی ما اهمیت دارد
4. کسی که قصد داریم با او ازدواج کنیم
5. کودک بیمارمان که در حال بهبودی است
6. برای افراد معتاد به مواد افیونی، تصویر موادی که وسوسه ی مصرفش را دارند و مدام در ذهنشان است.
7. برای مصلحان و دردمندان اجتماعی تصویر نظام سیاسی جدیدی که که دوست دارند جایگزین نظام سیاسی ای شود که از آن متنفرند.
8. و برای افراد مذهبی تصویر بهشت و باغ فردوس که امیدوارند زندگی ابدی خود را در آنجا بگذرانند.

ص 93: ... مخالفت با باورهای افراد قدرتمند، کار بسیار مشکلی است. پذیرفتن این نکته سخت است.

ص 95: همچنان که برای ارضای نیازهای خود تلاش می کنیم، به طور مداوم جهان مطلوب خود را خلق و بازآفرینی می کنیم. اگر به دنبال قدرت زیاد باشم، سیاست را در دنیای مطلوب خود قرار می دهم.

... اگر پول زیادی را خرج تبلیغ انتخاباتی کنم و در نهایت شکست بخورم و انتخاب نشوم، ممکن است سیاست را از دنیای مطلوب خود بیرون کنم. تا زمانی این تصاویر را در دنیای مطلوب خود نگه می دارم که شانسی برای برآوردن آنها وجود داشته باشد و بدانم مفیدند.

ص 99: ... تا وقتي افرادي که قصد کمک به آنها را داريم فقط تصاوير لذت ضد اجتماعي را در دنياي مطلوب خود دارند، تنها راه توفيق ما آن است که با آنها رابطه برقرار کنيم و وارد دنياي مطلوبشان شويم.

تنبيه ،که معمولاً در مورد دانش آموزان فقير و بي علاقه به مدرسه، بکار مي رود نتيجه ي عکس مي دهد. هرچه بيشتر از تنبيه استفاده کنيم – کاري که اکثر مردم آنرا درست مي پندارند – از آنچه مي خواهيم بدست آوريم دورتر مي شويم.

همه ي ما در دنياي مطلوب خود به آدم هاي خشنود و حمايتگر نياز داريم و گرنه هيچ پيشرفتي حاصل نخواهد شد. اين وظيفه ي والدين، معلمان و کارفرمايان يا مديران است که چنين نقشي ايفا کنند. بسياري از معلمان و رؤسا نمي دانند و درک هم نمي کنند که تا چه حد لازم است با افرادي که آموزششان مي دهند يا مديريتشان مي کنند (افراد زير دست) گرم و صميمي باشند و حمايتشان کنند.

ص 100: بدون برخورداري کافي از افراد حمايتگر در دنياي مطلوبمان، معمولاً از افراطي ترين صورت ناخشنودي پيروي مي کنيم. يعني با تلاش زياد، خود را به انجام کاري مجبور مي کنيم که خلاف يک يا چند نياز اساسي ماست. افراد مبتل به «بي اشتهائي رواني» جزو اين گروه هستند. آنها به رغم دريافت توجه و محبت ديگران بازهم احساس رضايت نمي کنند. ...

ص ص ص 101 ، 102و 103: ... براي آنکه بتوانيم با ديگري بهتر از اينها کنار بيائيم، بايد آنچه را که در دنياي مطلوب او هست خوب بشناسيم و سعي کنيم از آن حمايت کنيم؛ انجام اين کار بيش از هر عمل ديگري ما را به او نزديک مي کند ... دانستن محتواي دنياي مطلوب فرد ديگر کار ساده اي نيست و در صورت دانستن آن، حمايت کردن از آن نيز همراه آسان نخواهد بود. هيچ پدر و مادري نه مي توانند و نه لازم است از اين تصوير حمايت کنند.

والدين بايد حقيقت را بگويند:

دوستت دارم و برايم مهم است که چه مي خواهي، ولي نمي توانم از همه ي کارهائي که مي خواهي انجام دهي حمايت کنم.

درمان بي اشتهائي رواني کار دشواري است حتّي اگر بدانيد که زيربناي بيماري چيست.

اکثر ما دوست نداريم داشته هاي دنياي مطلوبمان را با ديگران حتي با نزديکترين کسان خود در ميان بگذاريم، زيرا بيم آن داريم که با آن موافق نباشند، يا از چيزهائي که براي ما اهميت دارند انتقاد نمايند و يا آنها را مسخره کنند. ...

مثال: مردي مي خواهد رُمان بنويسد، ولي از گفتن اين موضوع به همسرش واهمه دارد، زيرا مي ترسد او بگويد: «مسخره است. تو از داستان نويسي چه مي داني؟» مرد از ترس تحقير شدن، چيزي نمي گويد و به اين ترتيب از رنجش در امان مي ماند. چون نمي تواند موضوع را با همسرش در ميان بگذارد، احساس دلخوري مي کند. موضوع اين است که همسرش اصلاً چيزي نگفته است و اينها همه در در ذهن شوهر شکل گرفته است. شايد اگر به همسرش مي گفت، حمايت هم مي شد. در واقع اين ترس خود شوهر است که باعث رنجش و ناراحتي اش شده است. ...

اگر با توئري انتخاب آشنا باشيد، بهترين کار در ميان گذاشتن محتواي دنياي مطلوب و ترس و نگراني خود با همسرتان است. اين بهترين شيوه ي اعتمادسازي در روابط زناشوئي است، به ويژه زماني که به اعتماد بيشتر نياز داريد. در غير اينصورت رنجيدگي و دلخوري شما مي تواند به انتقاد از همرستان و سرزنش کردن او بينجامد که خود سبب کاهش بيش از پيش اعتماد بين شما خواهد شد.

ص 104: ... براي افراد قدرتمند، تحمل دنياي مطلوب افرادي که قدرت کمتري دارند، بسار سخت است. اگر افراد مي توانستند ياد بگيرند که آنچه براي من خوب است لزومي ندارد براي ديگران هم خوب باشد، آنگاه دنياي شاد و خوشايندتري مي داشتيم.

تئوري انتخاب به ما مي آموزد دنياي مطلوب من اساس و شالوده ي زندگي من است و نه اساس زندگي ديگران؛ آموختن اين درس براي پيروان روانشناسي کنترل بيروني دشوار است.

ص 106: ... چه بخواهيم و چه نخواهيم يا چه ديگران بپسندند و چه نپسندند، افرادي که در دنياي مطلوب خود جاي مي دهيم در معنائي که دنياي واقعي خوب و بد تلقي مي کند، نه خوبند و نه بد. ... در نهايت تعيين کننده ي اصلي چيزي است که ما فکر مي کنيم. آنها در دنياي مطلوب ما هستند چون باور داريم يا حد اقل اميدواريم که بودن با آنها به ما احساس بسيار خوب و نبودشان احساس بد و ناخشنودي مي دهد.

... اگر کس ديگري در لذت ما شريک نباشد، داشتن يک خانه ي مجلل، يک ماشين مجهز، يک تابلوي نقاشي زيبا، به خودي خود چندان لذتبخش نخواد بود. ...

ص 107: ... وقتي آدمي را که معتقديم ارزش متقاعد کردن دارد نتوانيم متقاعد کنيم، آزرده مي شويم. در واقع اگر بتوانيم ديگران را به پيروي از نظام باورهاي خود متقاعد کنيم، اين دليل (توجيه) خوبي مي شود براي اينکه آنان را در دنياي مطلب خود جاي دهيم.

ص 108: ... با تهديد جدي مي توانيد مردم را مجبور کنيد براي زنده ماندن، هر چه شما دوست داريد بگويند، انجام دهند يا انتخاب کنند، اما اين رفتار فقط تا زماني ادامه خواهد داشت که زور مؤثر باشد. با اين حال هر چقدر هم که زور و اجبار و تهديد بکار بريد، نمي توانيد هيچ کسي را وادار کنيد تصاويري را که درون دنياي مطلوب خود قرار داده است تغيير دهد. تنها چيزي که احدي نمي تواند از شما بگيرد، آزادي شما در کنترل دنياي مطلوبتان است. ...

ص 111: ... وقتي کودک ياد مي گيرد به خودش کمک کند، به تدريج يک تصوير نيرومند از خود در دنياي مطلوبش قرار مي دهد. بدين ترتيب او اولين بذر آزادي شخصي را مي کارد.

افرادي که در دنياي مطلوب ما قرار دارند هرچه بيشتر به ما اجازه دهند کارهاي خودمان را انجام دهيم، بيشتر و بهتر مراقبت کردن از خود را مي آموزيم.

ص ص 113و 114: ... والديني که از ابتدا براي کودکان خود روشن مي کنند که چه کارهئي را آنها و ديگران برايشان انجام مي دهند و چه کارهائي را خودشان بايد انجام دهند، در ساختن «دنياي مطلوبِ معقول» به کودکان کمک مؤثري مي کنند.

والديني که از هم جدا شده اند و حالا هريک براي دستيابي به جايگاه خاص در دنياي مطلوب فرزندان خود با هم رقابت مي کنند، در وضعيت مناسبي براي آموزش اين درس مهم به فرزندان خود نيستند. بچه هاي اينگونه والدين غالباً از اين وضعيت سوء استفاده مي کنند. يادگرفتن چگونگي کنار آمدن با واقعيت، به ميزان زيادي خشنودي يا فلاکت و بدبختي کودکان را در بقيه ي عمرشان تعيين مي کند. ...

ص ص 115و 116: ... در سال هاي نوجواني وقتي هورمون هاي قدرت جنسي آزادانه شروع به ترشح مي کنند، منازعه ي قدرت بين والدين و فرزندان – حتّي گاهي با فرزنداني که تا قبل از اين بسيار سر به راه و مطيع بوده اند – شروع مي شود. در اين سال ها گاهي پيش مي آيد که روابط آنها به طور جدي آسيب مي بيند و اين زماني است که نوجوانان به طور روزانه در معرض مشکلات و خطرات فراواني قرار مي گيرند و بيش از هر زمان ديگري به والديني که در دنياي مطلوب خود دارند نيازمندند.

در اينجا هر يک از طرفين سعي مي کند ديگري را به انجام کاري مجبور کند که خود او نمي خواهد، در حاليکه شروع به فاصله گرفتن از همديگر نيز مي کنند. ... هر کدام نيز خود را صاحب حق مي داند.

اما والديني که تئوري انتخاب را مي دانند، در چنين شرايطي کمي انعطاف نشان مي دهند تا خود را در دنياي مطلوب فرزندانشان حفظ کنند.

توصيه اي که مي توانم داشت باشم و در منزل مامؤثر بوده است:

«به اعمال و آنچه نوجوانان انجام مي دهند خوب دقت کنيد ولي به آنچه مي گويند توجه خاصي نکنيد». البته انجام اين کار هميشه آسان نيست، ولي اگر با مفهوم دنيا ي مطلوب آشنا باشيد و بدانيد با تهدي و تنبيه کردن، موقعيت خود را در دنياي مطلوب فرزندتان به خطر مي اندازيد، آنگاه بيشتر ترغيب مي شويد انجام اين مهم را ياد بگيريد. ...

... بزرگترين مشکل جامعه ي ما (آمريکا) اين است که حتي نمي توانيم تصور کنيم که اگر نمي توانيم با کساني که براي ما انزجارآورند، کنار بيائيم، لا اقل به خودمان اجازه بدهيم آن ها را بشناسيم و بدانيم چه کساني هستند. ما آنان را خطرناک يا بالقوه خطرساز مي دانيم؛ شايد به راستي هم چنين باشند. آنان آخرين کساني هستند که ممکن است در دنياي مطلوبمان جاي دهيم. اما نه ما و نه افرادي که از آنها واهمه داريم و سعي مي کنيم از ايشان دوري کنيم، هيچکدام نمي دانيم به يکديگر نياز داريم. ما و آنها همگي ژتپن هاي مشابهي داريم. ...

ص 117: ... اگر مي خواهيم به سوي تئوري انتخاب تغيير مسير دهيم، بايد طرز فکر خود را تغيير دهيم. و آنگاه شايد اين نکته را درک کنيم که نه تنبيه کردن ها و نه مخفي شدن ها از آنها آرامش و امنيتي را که به دنبالش هستيم به ارمغان نمي آورد.

ادامه دارد

-------------------------

پوشه هاي مربوطه در آرشيو موضوعي وبلاگ شکوفه هاي نو:

http://hasanzadeh-mansour.blogfa.com/category/1

-----------------------------

http://hasanzadeh-mansour.blogfa.com/category/6

--------------------------

http://hasanzadeh-mansour.blogfa.com/category/19